Kampina

De Kampina telt tientallen vennen, net als de nabijgelegen Oisterwijkse Bossen en Vennen. De meeste vennen ontstonden in de laatste ijstijd. De poolwind blies het zand tot heuveltjes en in de uitgestoven laagtes die zo ontstonden bleef het regenwater staan. Door de onderliggende leemlaag liep dat water niet weg. Het Belversven en het Winkelsven zijn weer op een andere manier ontstaan. Dit zijn restanten van het smeltwaterdal van de Beerze, een beek die nu veel meer naar het oosten loopt.

Van zandverstuiving naar heide

Omstreeks 1400 was de Kampina een grote zandverstuiving, te vergelijken met de Loonse en Drunense Duinen. De mensen hadden alle bomen gekapt, waardoor de onderliggende zandlaag ging stuiven. Dat groeide in de loop van de tijd weer dicht met heide, waarop de boeren uit de omgeving eeuwenlang hun schapen en ander vee lieten grazen. Om die heide te behouden, laten we er nu kuddes runderen en paarden grazen. Die zorgen ervoor dat jonge boompjes en grassen geen kans krijgen om de heide te verdringen.  

Huisvennen

Er is nog een derde soort ven: de Huisvennen. Deze vennen ontstonden op plekken waar vroeger turf werd gestoken. Dat was de brandstof om huizen te verwarmen. Vanaf 1379 werd de turf al gewonnen en via boten over de Kleine Aa naar Boxtel en Den Bosch gebracht. Begin twintigste eeuw verstookten ze in de Boxtelse elektriciteitscentrale nog steeds turf uit de Huisvennen.

Balsvoort

Omgeven door woeste heide, bewerkten boerenfamilies eeuwenlang hun akkertjes op Balsvoort. Van deze middeleeuwse boerenenclave was tot 2015 nog maar weinig over. Natuurmonumenten heeft het oude landschap weer nieuw leven ingeblazen door akkers, poelen, weilanden en houtwallen te herstellen. De contouren van de boerderijen zijn weer zichtbaar en in de nazomer kun je tijdens je wandeling een appel of pruim plukken in de boomgaard.

Dal van de Beerze

De Kampina telt meerdere prachtige wandelroutes. De groene route voert je door het Dal van de Beerze. Op de overstromingsvlakte kun je veel vogels spotten, zoals de grote zilverreiger, de smient, de karekiet en heel soms zelfs de zwarte ooievaar. Via de kronkelende loop van de Beerze kom je bij de Spoordonkse watermolen, die dateert uit 1453. Net voor de molen ligt een vistrap met veertien treden. Die zorgt ervoor dat vissen zoals de kopvoorn en stekelbaars tegen de stroming in terug kunnen zwemmen naar hun paaigebied.

Het Dal van de Beerze wordt nog mooier. De komende jaren gaat Natuurmonumenten, samen met het waterschap De Dommel, het beekdal verder herstellen. Het beekwater mag dan weer buiten zijn oevers treden en de beemden, graslandjes naast de beek, overstromen. De natuur zal floreren in dit natuurlijke beeksysteem.

P.G. van Tienhoven

De eerste natuurbeschermer van de Kampina was Pieter Gerbrand van Tienhoven (1875-1953). Hij zorgde ervoor dat het gebied in 1917 werd overgedragen aan Natuurmonumenten. Daarmee was de heide gered, want het plan was om daar een productiebos van te maken. Van Tienhoven werd later voorzitter van Natuurmonumenten. Op een heuvel bij de Zandbergsevennen ligt een grafmonument ter nagedachtenis aan deze natuurbeschermer. Het is ook een prachtig uitzichtpunt over de heide, dat via de Van Tienhovenroute vanaf de parkeerplaats bij de Roond makkelijk te bereiken is. Deze route is ook geschikt voor rolstoelen, kinderwagens en buggy's.