De Oostelijke Vechtplassen in de kijker bij Vroege Vogels

Kwetsbaar trilveen

Trilveen is een type veen wat groeit in veenmoerassen waar kwelwater beschikbaar is. “Kwel is water met een beetje kalk erin en dat willen we hier hebben”, zegt Nynke van der Ploeg, ecoloog bij Natuurmonumenten. Dat trilveen ontstaat aan de randen van water op drijftillen. Dat zijn eilandjes van waterplanten zoals krabbenscheer. Hierop beginnen weer andere planten te groeien, waardoor er een groter drijvend eiland ontstaat. Het trilt als je eroverheen loopt en daar dankt het trilveen zijn naam aan. Uiteindelijk groeien er op die eilandjes zeldzame trilveenplanten zoals schorpioenmos, wateraardbei en moerasvaren. Die trilvenen zijn heel kwetsbaar, want ze moeten wel het juiste water krijgen. Anders ‘verzuren’ of verdrogen ze. Daarom is de Oostelijke Binnenpolder van Tienhoven zo heringericht dat Natuurmonumenten zelf het waterpeil kan instellen. Gelukkig zijn daar nu weer gezonde trilvenen aan het terugkomen. 

Kritische waterplanten

In de Wijde Blik, een diepe plas van de Vechtplassen, groeien kritische waterplanten, zoals kranswieren, die alleen kunnen groeien in schoon water dat aan bepaalde eisen voldoet.

Ook groeien er fonteinkruiden zoals de breedbladige fonteinkruiden die groeien in voedselarm water. “Deze kritische waterplanten zijn Europees beschermd. Binnen Natura2000 en binnen de Kaderrichtlijn Water,” legt Renske Diek uit. Zij is ecoloog bij Natuurmonumenten. Deze regelgevingen moeten ervoor zorgen dat in Europa in 2027 alle wateren van goede kwaliteit zijn.

Waterplanten gaan hard achteruit

Maar in de Oostelijke Vechtplassen gaat het aantal waterplanten hard achteruit. Dat komt door de verslechterde waterkwaliteit. Sinds 2015 is in 99 procent van het water van de Vechtplassen de kwaliteit van de natuur achteruitgegaan, ondanks de grote inspanningen van het waterschap en Natuurmonumenten. Het staat er nu “verschrikkelijk slecht voor” volgens Renske. “Er groeien te weinig waterplanten en er zitten te veel voedingsstoffen in het water. Er is dus werk aan de winkel, want het is eigenlijk al vijf over twaalf.” Daarom is Natuurmonumenten nu een petitie gestart om de overheid op deze situatie te wijzen. 

Natuur onder water

In de podcast Vroege Vogels en Andere Dieren vertelt ecoloog Renske Diek van Natuurmonumenten samen met onderwaterfilmer Arthur de Bruin meer over waarom waterkwaliteit zo belangrijk is in ons land. Samen bespreken ze de bijzondere onderwaternatuur die grotendeels onopgemerkt blijft. Beluister hier de Podcast

Zeldzame moerasvogels

Langs het open water en in de polders van de Oostelijke Vechtplassen leven veel zeldzame moerasvogels. Er is een purperreigerkolonie, op aangelegde vlotjes broeden zwarte sterns en roerdompen houden zich schuil in het moeras. In de dikke rietkragen van de Loosdrechtse Plassen broedt zelfs de zeldzame grote karekiet. Er leven nog minder dan 100 paartjes in het land, waarvan ongeveer 15 in de Oostelijke Vechtplassen.

De grote karekiet is een zangvogel. Zijn naam zegt eigenlijk alles: hij is vrij fors én hij zingt zijn eigen naam. Hij is veel groter dan de kleine karekiet die vrij talkrijk is. De grote karekiet bouwt nestjes in het riet. Die hangt hij aan een rietstengel vlak boven het water. Aan het riet waarin hij leeft stelt hij hoge eisen. Het moet diep in het water staan. Ook moet het dik en hoog zijn, wel zo hoog als 3 meter. Ecoloog Jan van der Winden onderzoekt de vogels hier. “We kijken wat ze eten, welke insecten en hoe vaak ze met prooien aankomen.”

Riet verdwijnt

Dat het niet goed gaat met de grote karekiet heeft alles te maken met het riet. “Het zware krachtige riet wat in diep water staat, is bijna overal verdwenen”, legt Jan uit. Zonder dat riet kunnen de grote karekieten geen nest maken. Het hoge riet is verdwenen door onder andere de grauwe ganzen. Die eten het jonge en het oude riet op. Om ganzenvraat tegen te gaan, zijn op initiatief van de Vogelbescherming speciale rasters geplaatst om riet aangroei te bevorderen. Dat gaat tot nu toe goed, het riet breidt uit en veel grote karekieten vind je dan ook op de plekken waar de rasters staan. Nu is de populatie stabiel en neemt het zelfs een beetje toe.

Bekijk hier de Uitzending