Boswachter Vlietlanden na ruim 40 jaar met pensioen

Middenin een van de drukst bevolkte gebieden van Nederland - tussen Rotterdam, Delft en Den Haag - werkt boswachter Guus van Oostwaard aan het behoud van een uniek stuk natuur. Vertrouwd is dan ook het beeld van boswachter Guus op zijn werkboot, samen met vrijwilligers varend over de Vlietlanden naar de volgende klus. Je kunt het je bijna niet voorstellen, maar boswachter Guus heeft ruim vier decennia op de Vlietlanden in Midden-Delfland gewerkt. Hij kent dit natuurgebied dan ook op zijn duimpje.

“Hoewel ik hier vele jaren heb doorgebracht en de seizoenen na ruim 40 cycli goed ken, is het elk jaar weer een feest wanneer de bloemen beginnen te bloeien en de kleurrijke vlinders en zoemende bijen tevoorschijn komen. De natuur verveelt geen moment. Het werken in de natuur, dat ga ik wel missen hoor!”

Boswachtersdroom

De fascinatie voor natuur is Guus met de paplepel ingegoten. Al van kleins af aan wist hij dat hij boswachter wilde worden. In zijn jonge jaren was hij altijd buiten, in de natuur te vinden. Hij groeide op aan de rand van de polder. In de sloten viste hij naar waterkevers, kikkervisjes en stekelbaarsjes, die hij in een glazen pot van dichtbij kon bekijken. De boer hielp hij graag met het ophalen van de koeien in de wei. Met andere kinderen maakte hij vlotten en sprong hij slootje. Zijn moeder leerde hem bloemen drogen en een herbarium maken. Van zijn vader heeft hij het besef meegekregen dat een wereld zonder vogels een doodse wereld zou zijn. “Hij heeft me naar de vogels leren kijken”, vertelt boswachter Guus. Ja, het is logisch waar die fascinatie voor de natuur bij Guus vandaan komt!

Hulp op de Vlietlanden

Gedreven om in de natuur te gaan werken, ging Guus naar Velp om de Middelbare Bosbouw en Cultuurtechnische School Larenstein (met de afstudeerrichting Natuurbeheer, landschapskunde en recreatie) te volgen. Na het afronden van zijn opleiding probeerde Guus een baan te vinden, maar er was weinig werk te vinden in de natuurbescherming. Tot het moment dat hij op de fiets stapte naar de opzichter van Natuurmonumenten in de Nieuwkoopse Plassen. Het had geholpen, vertelt Guus: “Hier kreeg ik werk voor een half jaar. Maar al snel werd ik opgeroepen voor militaire dienst.” Die weigerde hij, waardoor Guus een vervangende militaire dienst toegewezen kreeg. Deze kon ook bij Natuurmonumenten uitgevoerd worden, mits het op een andere locatie plaatsvond.

“Dat was het moment dat ik naar de Vlietlanden ging. We praten hier over eind zeventiger-jaren. Hier was een oude opzichter die bijna met pensioen ging. Als jonge knecht hielp ik hem 6 maanden per jaar: tijdens het zware hooiwerk in de drukke zomermaanden.” Dat gebeurde met een houten hooihark, de rijf. Hooi werd bij elkaar geharkt en in de brand gestoken. “Dat was toen nog toegestaan. Ook was er toentertijd veel meer riet op de Vlietlanden, dat werd eeuwenlang gebruikt als dakbedekking. Er waren ook nog twee hooiboeren actief op de Vlietlanden. Hen hielp ik ook, dit hooi werd opgehaald en als wintervoer voor de koeien gebruikt.”

Niet meer veranderd sinds de Middeleeuwen

Voor wie de Vlietlanden niet zo goed kent als boswachter Guus: het is hier niet meer veranderd sinds de Middeleeuwen. “Het gebied is nooit ingepolderd en is zo een van de weinige overgebleven dotterbloemhooilandvegetaties op vlietveen ter wereld. Vlietveen is een bijzondere originele vorm van laagveen, nooit vergraven, ingepolderd of anderszins veranderd. Hierdoor ligt het ook 2 meter hoger dan omliggende polders en bestaat uit uitgestrekte, stille rietlanden en natte graslanden.” Bijzondere natuur middenin de Randstad.

De hooilandjes van de Vlietlanden zijn alleen over het water te bereiken en ook al het werk ging dus … over het water! “We verplaatsen ons per boot. De oude opzichter leerde mij alles over de boten en het materiaal. Ik kon steeds meer alleen doen, tot het moment kwam dat de opzichter op de luchtfoto aanwees welk perceel ik moest maaien. Met de zeis en eenassige maaimachine ging ik dan op pad”, blikt boswachter Guus terug op zijn beginjaren.

Extra aankoop: eendenkooi Schipluiden

Guus zijn werk vond nog steeds alleen in de zomer plaats. Maar inmiddels had Natuurmonumenten ook eendenkooi Schipluiden aangekocht. Hier was 30 jaar niets gedaan. “Het was een enorm karwei, we moesten zo veel openmaken, restaureren, rietschermen maken en de vangpijpen weer herstellen. Dit was echt winterwerk. Zo had ik het hele jaar door klussen voor Natuurmonumenten.”

“Ik wil de horizon zien”

Inmiddels naderde het pensioen van de opzichter van de Vlietlanden. “Ik wilde natuurbeschermer en boswachter worden. Uiteindelijk ben ik dan niet gaan werken in het bos, maar in een moerasgebied. Overigens heb ik wel in bossen gewerkt, maar dat vond ik veel te benauwd. Ik wil de horizon zien!”

Op de Vlietlanden heeft boswachter Guus zich sterk gemaakt voor het behoud en de bescherming van het gebied. “We hebben aan oeverbescherming gedaan en zo het grootste probleem – de afkalving – weten te stoppen. Het maaien en hooien heeft gezorgd voor een enorme bloemenrijkdom op de hooilandjes. Helaas heb ik wel meegemaakt dat de vogels en insecten enorm achteruit zijn gegaan. Dit is een landelijk en zelfs wereldwijd probleem en ook iets waar ik mij grote zorgen over maak.”

Om mensen te betrekken bij zijn werk en het belang van de bescherming van de natuur kenbaar te maken, heeft boswachter Guus naast het dagelijkse beheerwerk ook veel excursies gegeven. Vooral in het voorjaar, wanneer de hooilandjes roze, wit en geel kleuren van de echte koekoeksbloem, veenpluis en dotterbloemen. “Ik heb de mensen de schoonheid van de natuur laten beleven en ervaren. Zo ontstaat er meer draagvlak en steun voor de natuur. En dat is zo belangrijk! Zeker met het oog op de achteruitgang van de biodiversiteit!”

Noordse woelmuis en Vlietlanden; een oer-Hollands fenomeen

Er heeft één diersoort wel een speciaal plekje veroverd in het hart van boswachter Guus, en dat is de noordse woelmuis. In Nederland zit een populatie die tijdens de laatste ijstijd (10.000 jaar geleden) hier geïsoleerd is geraakt. Hierdoor heeft deze muis zich net iets anders ontwikkeld dan zijn soortgenoten elders. Daardoor is er in Nederland een endemische ondersoort ontstaan die uniek is in de wereld. “In mijn ogen is de noordse woelmuis hetzelfde als de Vlietlanden. Door de eeuwen heen zijn de hooilandjes als eilanden in de vlieten in stand gebleven. De wereld eromheen is continu veranderd en in beweging geweest, met alle moderniteiten die hierbij horen. De skyline van Rotterdam, de skyline van Den Haag, de skyline van Delft en de skyline van Europoort hebben het landschap veranderd. De Vlietlanden zijn als eeuwenoud restant uit de Middeleeuwen nooit veranderd. De noordse woelmuis leeft ook op die eilanden. En heeft stand weten te houden tegen alles wat tegen hem is, zoals zijn concurrent de veldmuis die niet van natte gebieden houdt.”

Maaien/hooien, maaien/hooien, maaien/hooien…

Op die natte hooilandjes van de Vlietlanden is het ieder jaar rond mei weer een kleurenfeest van jewelste. Brede orchis, echte koekoeksbloem, ratelaar en veenpluis. Dankzij boswachter Guus en de vrijwilligers staan de hooilandjes elk jaar weer uitbundig te bloeien. Hoe ze dit voor elkaar krijgen? Ieder jaar wordt het gras gemaaid en als hooi afgevoerd. Zo blijft de grond van het gebied voedselarm, waar de zeldzame bloemen juist van houden. Boswachter Guus vertelt enthousiast: “Soms bloeit de echte koekoeksbloem zo massaal en dicht op elkaar dat een hooiland totaal roze gekleurd wordt.” De bloeiende bloemen zijn niet alleen prachtig, ze zijn van groot belang voor het natuurgebied waar boswachter Guus van Oostwaard al zijn hele leven aan werkt.

“De bloemen zorgen er voor dat er veel bijen, kevertjes, vlinders en andere insecten op af komen. De insecten zijn het enige voedsel voor de kuikens van de grutto en andere weidevogels in hun eerste levensweken.”

Samen met vrijwilligers

Het beheer aan de Vlietlanden heeft Guus niet alleen hoeven doen. Samen met twee vrijwilligersgroepen zorgde hij jarenlang voor dit unieke stukje natuur. “Sommige vrijwilligers werken hier al meer dan 20 jaar. Je bouwt met iedereen een bijzondere band op, ik ga ze wel missen.” Ook het regelmatig lekker naar buiten gaan met de vrijwilligers en klusjes doen, gaat boswachter Guus missen. “Het zorgen voor het natuurgebied. Het is eigenlijk een grote tuin, we doen zo ontzettend veel handwerk. Ik kom nog wel regelmatig kijken!”

Boswachter Guus vervolgt: “Ik ben ook trots op ons beheerteam. We hebben in de afgelopen jaren veel meer natuur veilig weten te stellen in Zuid-Holland. Natuurmonumenten had op het moment dat ik begon in de Vlietlanden ongeveer de helft van wat nu het beheergebied is. En eendenkooi Schipluiden. Inmiddels zijn hier weidevogelreservaten, een recreatiegebied aan de noordrand van Rotterdam én Buitenplaats De Tempel bijgekomen. Ik heb het aantal oppervlaktes en het team zien groeien. Samen met de vrijwilligers werken we aan het herstel en beheer van natuurrijke landschappen en het behoud en bescherming van populaties van vogels, dieren en planten. Zo zorgen we voor de prachtige schepping zodat mensen daar weer van kunnen genieten.”

Maar er komen ook andere dingen in de plaats wanneer Guus met pensioen gaat. “Tegen die tijd heb ik drie kleinkinderen. Ook ligt er een kluslijst thuis op mij te wachten en ben ik van plan om met mijn vrouw leuke uitjes te ondernemen.”

Open einde

Zijn nieuwe collega wil Guus nog goed op weg helpen. “Het is nu nog een open einde. Ik weet nog niet wie mijn opvolger wordt, maar ik leef graag naar de oude Bijbelse wijsheid dat je iets doet voor de ander dat je zelf ook graag zou willen. Ik sta dus zeker nog klaar om de ander wegwijs te maken. Dat geeft mij ook weer een gerust hart. Want ik hoop natuurlijk dat mijn opvolger zorg draagt voor de noordse woelmuis en veilige plekken creëert voor dit diertje tegen roofdieren.”

Ben jij de opvolger voor boswachter Guus?

Boswachter Guus neemt eind juni afscheid van ‘zijn’ Vlietlanden en Natuurmonumenten. Op dit moment staat de vacature voor de opvolger van Guus nog open. Ben jij geïnteresseerd en word jij de nieuwe boswachter van de Vlietlanden? Bekijk hier de openstaande vacature >>

Wil je zelf op pad en de Vlietlanden ontdekken? Bekijk hier de wandel- en fietsroutes!