Ecosysteemherstel door vijf jaar Marker Wadden
In 2016 legden we nieuwe natuur aan in de vorm van vijf eilanden: Marker Wadden. Inmiddels werken we aan de aanleg van eiland zes en zeven. We nemen je mee in de onderzoeksresultaten van het natuurlijk leven op de Marker Wadden na de eerste vijf jaar.
De ecologische kwaliteit van het Markermeer is sinds de aanleg van de Houtribdijk sterk achteruitgegaan. De dynamiek van zoet naar zout verdween en daardoor het rijke planten- en dierenleven. Tel daar de harde randen van het meer, de beperkte in- en uitstroom van water en de flinke hoeveelheid ronddwarrelend slib bij op en je begrijpt dat er iets moest gebeuren. In 2016 is daarom gekozen voor een innovatieve aanpak: de aanleg van nieuwe natuur met vijf eilanden, Marker Wadden. Parallel aan de aanleg werden direct verschillende onderzoeksprojecten gestart, welke gebundeld zijn in het KIMA (Kennis- en Innovatieprogramma Marker Wadden). We nemen je mee in een aantal onderzoeksresultaten van één van deze onderzoeksprojecten, die ons iets vertellen over de ontwikkeling van het ecosysteem na de eerste vijf jaar. Een ecosysteem is het geheel van planten, dieren en omgeving (bodem, water, lucht, temperatuur) en hun verhouding tot elkaar in een bepaald gebied.
Overgangen land en water
Natuurmonumenten liet samen met Rijkswaterstaat vijf eilanden aanleggen met slib, klei en zand uit de bodem van het Markermeer. Een harde dijk aan de westkant van het haveneiland en twee uitgestrekte stranden bieden de achterliggende natuureilanden bescherming tegen golven die ontstaan door de dominante zuidwestenwind. Door deze bescherming is het water tussen de eilanden wat rustiger. Het slib bezinkt en zonlicht bereikt de bodem, waar nieuwe waterplanten kunnen groeien. De geleidelijke overgangen tussen land en water vormen het nieuwe leefgebied voor vele planten en dieren. Op verschillende diepten ontwikkelt zich een diversiteit aan leven. Het voedselweb wordt ‘van onderaf’ hersteld door de productie via algen te verbeteren. Hier profiteren hogere planten en dieren van.
Onderzoek naar de toename van algen
In de luwten tussen en achter de eilanden heeft de wind minder invloed op het water. Slib wervelt minder op en kan bezinken. Er komt meer licht bij de bodem en de verwachting was dat hierdoor de algengroei zou toenemen. Maar waarom zijn die algen zo belangrijk? De algen noem je ‘producenten’. Zij worden gegeten door de ‘consumenten’, bijvoorbeeld vlooien. En die worden weer geconsumeerd door ander leven. Met meer algen zou er dus meer leven in de Marker Wadden ontstaan. De afgelopen jaren hebben we daarom de algengroei in afgesloten, (beschutte) bassins op de eilanden vergeleken met algengroei in het open water in het Markermeer. We konden heel goed zien hoe groot het effect van windluwe zones is op het leven in het meer.
Meer plankton en planten
En wat blijkt? We zien positieve effecten in alle lagen van het voedselweb. Te beginnen bij de primaire productie door vrij zwevende algen. Vervolgens ontwikkelden zich grote watervlooien die de algen konden eten. De hoeveelheid dierlijk plankton is rond de natuureilanden dus veel groter dan in het open water. Vervolgens ontwikkelde zich ook ander leven zoals aasgarnaaltjes, dansmuggen en larven. Lekkernijen voor vissen en vogels. Ook groeide de hoeveelheid en het aantal verschillende soorten waterplanten. Zoals de pioniersplant moerasandijvie. Ook riet breidt zich langzaam uit.
Veel vogelsoorten en vissen
De kolonies kokmeeuwen en visdieven die de eerste jaren op de kale grond hebben gebroed, verlaten de delen van Marker Wadden waar de begroeiing op gang is gekomen. Zij verplaatsen zich naar de open gebieden op de eilanden, die er ook nog altijd zijn. Marker Wadden is erg in trek bij vogels. De geïsoleerde eilanden bieden een relatief veilige broedplek en zijn dankzij de grote voedselproductie een grote voedselbron. De insectenetende oeverzwaluw is met pieken van wel 20.000 vogels tegelijk waargenomen. Ook kluten en slobeenden kwamen veelvuldig voor. Van de landelijke populatie bontbekplevieren en visdieven deed maar liefst 10% Marker Wadden aan. Naast planten en vogels blijken de eilanden ook aantrekkelijk voor vissen. Er zijn 22 vissoorten aangetroffen zoals aal, spiering, baars en snoek.
Kortom, Marker Wadden doet leven!
Het project Marker Wadden illustreert hoe herstel van ecosystemen in meren kan worden bereikt.
Het Natuur in Productie onderzoek waar dit bericht op gebaseerd is, is gedaan door Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen en Natuurmonumenten. Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door het Gieskes Strijbis Fonds.
Lees het uitgebreide artikel in het vakblad De Levende Natuur (PDF).
