Holland op z'n mooist: Hackfort

Volg je vanaf de parkeerplaats de groene pijltjes, dan kom je als eerste langs de Hof van Hackfort; de historische moestuin waar vroeger al groentes, fruit en bloemen werden geteeld voor de adellijke kasteelbewoners. Een groot deel van de opbrengst van de tuin blijft nog altijd op het landgoed. Het komt rechtstreeks op tafel in de naastgelegen brasserie Keuken van Hackfort, gevestigd in het voormalige koetshuis. Natuurmonumenten herstelde de tuin in haar oude glorie. Er groeien weer (bijna) vergeten groentes als aardpeer, snijbiet, palmkool en kardoen, naast een rijke verzameling keukenkruiden en kleurige bloemen als de Oost-Indische kers van Adriaan Boer. De tuin is dagelijks te bezichtigen en is wellicht inspiratiebron voor je eigen moes- of kruidentuin. Een groep vrijwilligers onderhoudt de tuin en is tijdens het groeiseizoen woensdags aanwezig. Vaak zijn dan ook producten te koop in het stalletje naast de herstelde tuinschuur. Verser kan het niet! 

Loop je iets verder door, dan zie je achter de tuinschuur de hoogstamboomgaard. In 2005 plantte Natuurmonumenten hier 55 appel- en perenbomen aan van oud hollandse, streekeigen rassen.

En hoe was dat rond 1900? In de 19e eeuw was de kleinschaligheid van veehouderij en groenteteelt pure noodzaak. Aan het einde van de 19e eeuw groeiden de steden in hoog tempo. Om alle monden te voeden was voldoende groente, fruit, zuivel en vlees nodig. De tuinders verbouwden hun groenten net buiten de stad, om het vers aan te kunnen leveren. Jacob Maris legde in 1878 De slatuintjes bij Den Haag vast. Zijn schilderij toont de tuinderijen aan de rand van de stad. En de gewassen in Tuin met kolen aan de zoom van Velzerbos (1888) van Jacobus van Looy lijken ook niet alleen bestemd voor eigen gebruik. De kunstenaars van de Haagse School beleefden de aanzet naar het grootschalige boerenbedrijf. Door de komst van de stoomtrein kon bederfelijke groente en fruit snel over grote afstand worden vervoerd. De tuintjes van Maris werden verzwolgen door de grote stad. Boeren en tuinders zetten hun bedrijven verder in de provincie voort; groter, sneller, moderner.

Voorbij de boomgaard en de aangrenzende wijngaard loop je langs een meidoornhaag. Vanwege zijn dorens een voorloper van prikkeldraad. Veel kleine vogels vinden hier een veilige plek om te nestelen.

Je loopt verder langs de akkers en weiden van de boerderijen die vroeger eigendom waren van de kasteelheer. De pacht mochten de boeren soms in natura betalen. Natuurmonumenten verpacht een groot deel van de akkers en weiden van Hackfort aan biologisch werkende boeren. Icoon in het Hollandse landschap is de koe. Ook in de schilderijen van de Haagse School zijn koeien prominent aanwezig. Zoals Koeien in polderlandschap van Gerard Bilders. Tijdens de wandeling over landgoed Hackfort ontmoet je het dier op z’n mooist: grazend in de kasteelweide, liggend rondom kasteel Hackfort, of in de schaduw van een bomengroep. De koeien die op Hackfort grazen zijn roodbonte MRIJ runderen. 

Als afscheiding tussen twee weides zie je hier een rij knotwilgen staan, zoals Jan Hendrik Weissenbruch deze ook vastlegde in zijn schilderij Weide met knotwilgen bij avond. Je ziet de jonge wilgentakken, de zogeheten pruiken, op de knot groeien. De koe kan net niet bij de jonge sappige loten. Het illustreert het principe en nut van knotbomen: houtoogst. Het hout werd gebruikt voor allerlei doeleinden, van stookhout en het vlechten van manden tot het maken van hekken, oeverbeschoeiing.

In de werken van Jan Hendrik Weissenbruch en Willem Roelofs spelen de luchten boven het landschap steeds een belangrijke rol. Deze schilderijen kenmerken zich door een lager standpunt en indrukwekkende wolkenluchten, zoals Grazende koeien bij Doesburg en Koeien onder bomen van Willem Roelofs. Weissenbruch zei hier over: ‘De lucht op een schilderij, dat is een ding! Een hoofdzaak! Lucht en licht zijn de groote toovenaars. De lucht bepaalt het schilderij. Schilders kunnen nooit genoeg naar de lucht kijken. Wij leven van licht en zonneschijn en gaan met ons palet door de droge buien’. Kijk je vanaf dit punt richting het westen dan heb je kans op het zien van een mooie lucht boven landgoed Hackfort. Als je een laag standpunt inneemt, maak je in gedachten zo je eigen schilderij naar voorbeeld van de Haagse School.