Grootschalig herstel van zeegras op droogvallend wad is haalbaar
Sinds 2017 doen onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen onder leiding van Natuurmonumenten onderzoek naar de mogelijkheden voor zeegrasherstel in de Waddenzee. Belangrijkste onderzoeksvraag is of grootschalig herstel van droogvallende zeegrasvelden haalbaar en zinvol is. Deze vraag is nu beantwoord. Wel is er nader onderzoek nodig naar de voorwaarden waaraan de locaties moeten voldoen om het herstel op te schalen voor het hele Waddengebied. De locatie bij Griend is namelijk vooralsnog de meest kansrijke locatie voor zeegrasherstel in de Nederlandse Waddenzee.
Al meer dan 275 ha groot zeegras
Dit jaar komen er enthousiaste verhalen van onderzoeker Max Gräfnings: “We zien dat het veld bij Griend in stand blijft onder verschillende weersomstandigheden, zichzelf verjongt en zelfs uitbreidt. In 2020 is er in zes vlakken van 400m2 gezaaid (totaal 2400m2). We zien dat binnen dit veld het zeegras in hoge dichtheden weer is opgekomen. Daarnaast zijn er buiten de ingezaaide velden duizenden planten opgekomen. De velden breiden zich dus uit! In maart dit jaar hebben we voor het eerst een grotere proef opgezet en 1 ha ingezaaid. Daarvan hebben zo’n 40.000 bloeiende zeegrasplanten zich gevestigd. Hoewel de plantdichtheden hier lager zijn dan verwacht, laten onze inspanningen zien dat droogvallend zeegrasherstel met succes kan worden opgeschaald. Totaal tellen we nu meer dan 200.000 planten van groot zeegras verspreid over meer dan 275 ha. Een geweldig resultaat!”
Hoofdonderzoeker Laura Govers vult aan: “zeegras heeft de afgelopen jaren hitte, stormen en zelfs de ijsgang doorstaan en ook onder die omstandigheden lijkt het zeegrasveld stand te houden en te groeien, zowel in omvang als in dichtheid. Het veld breidt zich uit 2018/30 ha, 2019/100 ha, 2020/164 ha, 2021/275 ha en er komen ook meer planten bij. Naast selectie van geschikte locaties is het voor het toekomstig beheer van de Waddenzee ook belangrijk meer focus te leggen op de mogelijkheden voor het herstel van klein zeegras .”
)
Zelf zaden kweken
Tot nu toe is het zeegraszaad dat gebruikt wordt voor het herstel afkomstig van zeegrasvelden bij Hamburger Hallig (Duitsland). Om in de toekomst opschaling voor de hele Waddenzee mogelijk te maken wordt ook onderzoek gedaan naar mogelijkheden om zeegras zelf te kweken en de zaden te oogsten. The Fieldwork Company heeft hiervoor een kwekerij ingericht. Het is daar gelukt om in een kas van zeegraszaad een zaaddragende plant te kweken, die voldoende zaad produceert om daaruit weer nieuwe nakomelingen te krijgen. Tot nu toe is de productie kleinschalig en onderzocht wordt wat nodig is voor opschaling om voldoende zaden te kunnen produceren voor zeegrasherstel.
)
Groot zeegras in de Nederlandse Waddenzee
In het verleden groeide er veel groot zeegras (Zostera marina) in de Nederlandse Waddenzee, maar in de jaren 1930 werden de velden door de wierziekte geraakt. De aanleg van de Afsluitdijk kort na de ziekte had grote invloed op de omstandigheden in de Waddenzee. Dat droeg ertoe bij dat de zeegraspopulatie verdween en zich tot op heden niet kon herstellen. Het onderzoek bij Griend richt zich op herstel van groot zeegras op droogvallende wadplaten. Groot zeegras kan ook groeien op plekken die altijd onderwater staan. Daarnaast groeit er ook klein zeegras (Zostera noltii) in de Waddenzee.
Zeegras als sleutelsoort
Zeegrasvelden verrijken de Waddenzee. Zeegras wordt beschouwd als sleutelsoort met een grote invloed op andere soorten en zijn omgeving. Als zo’n sleutelsoort wegvalt heeft dat dus een sterk effect op het hele systeem. Waar zeegrasvelden aanwezig zijn zorgen de bladeren voor weerstand waardoor golfhoogtes en stroomsnelheden van het water verlaagd worden. Hierdoor kunnen bodemdeeltjes die in de waterkolom zweven makkelijker bezinken en wordt het water minder troebel zodat meer licht het zeegras kan bereiken. Zeegras verbetert zo niet alleen zijn eigen leefomstandigheden, maar is ook van belang voor vele diersoorten door als kraamkamer, foerageergebied en schuilplaats te dienen.
)
Waddenmozaïek
Elders in de Waddenzee is een nieuw onderzoeksproject Waddenmozaïek gestart met daarin ook onderzoek naar zeegrasherstel op plekken die altijd onderwater staan. Ondergedoken groot zeegras kan alleen groeien als de omgeving aan een set voorwaardes voldoet. Zo moet er bijvoorbeeld voldoende licht tot de bodem kunnen doordringen, en mag de golfslag niet te groot zijn. Herintroductie van ondergedoken zeegras zou ook kunnen bijdragen aan een rijkere onderwaternatuur in de Nederlandse Waddenzee.
Het zeegrasherstelproject wordt geleid door Natuurmonumenten, in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en the Fieldwork Company. Het project wordt gefinancierd door het Waddenfonds, met bijdragen van Rijkswaterstaat en het EU H2020-project MERCES.
