Transitie landbouw jaarverslag 2021
Natuurmonumenten wil bijdragen aan de transitie van de landbouw naar een natuurinclusieve werkwijze. Kern daarvan is dat het bevorderen van de biodiversiteit een vanzelfsprekend onderdeel is van de bedrijfsvoering van een landbouwbedrijf.
Om de realisatie van dit doel dichterbij te brengen zijn we in 2021 op landgoed Hackfort (Gld) een proces van landbouwtransitie gestart. Daarbij overleggen we actief met onze pachters. Een pachter heeft zijn gronden omgevormd naar kruidenrijk grasland. Door het vertrek van een pachter en aankoop van gronden buiten het landgoed hebben we op 66 hectare natuurontwikkeling en natuurinclusieve landbouw een impuls kunnen geven. Een agrariër van wie het bedrijf grenst aan het landgoed schakelt om naar een biologische bedrijfsvoering. De komende jaren zetten we onze inspanningen voort om ervoor te zorgen dat het overgrote deel van de circa 290 hectare landbouwgrond op het landgoed natuurinclusief wordt.
Om de biodiversiteit in het agrarisch gebied rondom Rotterdam te vergroten, is het project ‘Rotterdam de boer op!’ gelanceerd. Het project is mogelijk door een financiële bijdrage van 5 miljoen van de Nationale Postcode Loterij. In samenwerking met boeren, ketenpartijen, (online) supermarkten en ondernemers werken we aan onze ambitieuze Rotterdamse droom: meer biodiversiteit op het platteland, eerlijk geproduceerd regionaal eten en een gezonde bedrijfsvoering voor boeren. Voor boeren die willen omschakelen naar een natuurinclusieve bedrijfsvoering is het Rotterdams Transitiefonds in het leven geroepen. Het project ‘Rotterdam de boer op!’ is een vervolg op de samenwerking die we al langer zoeken met natuurvriendelijke boeren in de Noordrand van Rotterdam. Dat heeft onder meer geresulteerd in de herinrichting van Polder Schieveen, die grenst aan de Ackerdijkse Plassen. Er zijn diverse maatregelen genomen om van de polder een optimaal weidevogelgebied te maken. Dit jaar is de laatste stap gezet: het verhogen van het grondwaterpeil. Het vertaalde zich meteen in een succesvol broedseizoen. Het aantal broedende weidevogels was groter dan in voorgaande jaren, en bovenal was het aantal jongen dat vliegvlug werd groter. Zo was de grutto, de weidevogel waarvoor ons land de grootste internationale verantwoordelijkheid heeft, dit jaar in de polder aanwezig met 40 territoria (in 2020 nog met 31). De tureluur met 50 territoria (in 2020 met 34), de scholekster met 35 (in 2020 met 29) en de kievit met 124 (in 2020 met 91).
Ook op Schiermonnikoog is dit jaar een belangrijke stap gezet naar een natuurinclusieve, biodiverse landbouw. De zeven boeren op het eiland hebben om aan de stikstofnormen te kunnen voldoen hun veestapel met een derde ingekrompen. De melk die ze produceren, is dit jaar voor het eerst verwerkt tot kaas. De bedoeling is de kaas uiteindelijk op het eiland zelf te gaan produceren. De samenwerking tussen de boeren en Natuurmonumenten is goed. Zo zijn afspraken gemaakt over de inzet van de boeren bij het beheer van onder meer de kwelders. De overmatige neerslag van stikstof in natuurgebieden stond ook in 2021 hoog op de politieke agenda. Om tot een doorbraak te komen in het stikstofbeleid hebben we in het voorjaar met de Stichting Natuur & Milieu, LTO Nederland, VNO-NCW, MKB Nederland en Bouwend Nederland een voorstel gedaan aan het kabinet dat drie dingen beoogde: versnelde vermindering van de stikstofuitstoot, versterking van de natuur en toekomstperspectief voor boeren.
Om de stikstofoverlast en andere problemen (zoals achteruitgang biodiversiteit, slechte waterkwaliteit, klimaatverandering, omschakeling naar duurzame energie) op te lossen wil het nieuwe kabinet, dat op de valreep van 2021 tot stand kwam, tot 2030 het buitengebied opnieuw inrichten. Dat moet ertoe leiden dat de stikstofbelasting halveert. We juichen de ambities toe. Het is nu zaak deze ambities te vertalen naar concrete plannen en aan de uitvoering daarvan te beginnen. Dat een forse vermindering van de stikstofstofuitstoot zeer urgent is, bleek eens te meer uit de evaluatie die onze afdeling audit in 2021 maakte van het beheer in onze duingebieden. Ondanks grote herstelprojecten is de achteruitgang bij de Rode-Lijstsoorten niet gestopt. Een groot deel van de Rode lijst-reptielen, -amfibieën, -libellen, -sprinkhanen en -zoogdieren gaat achteruit of is verdwenen. De achteruitgang van de dagvlinders is dramatisch. Bij de broedvogels verdwijnen er meer dan er bij komen. Alleen bij de planten is het beeld positief.
