Meer biodiversiteit - jaarverslag 2021

Natuurmonumenten was intensief betrokken bij de onderhandelingen over sluiting van 8.500 hectare aan geulen in de Waddenzee voor de garnalenvisserij, in het kader van het VISWAD-convenant. Met 10 miljoen euro Waddenfondsgeld zijn van 19 vissers de vergunningen opgekocht. Het bodemleven en schelpdierbanken kunnen zich nu herstellen, onder andere dicht bij De Schorren van Texel. Dat is een belangrijke basis voor al het andere zeeleven en voedsel voor de vele vogels die de Waddenzee bezoeken. Na jaren van experimenteren was er nog een succes voor de waddennatuur. Onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen laat zien dat grootschalig herstel van groot zeegras mogelijk is. Bij Griend is een veld dat zich flink uitbreidt: van 30 hectare in 2018 naar 275 hectare in 2021. Na de aanleg van de Afsluitdijk en de wierziekte verdween groot zeegras in de jaren dertig van de vorige eeuw uit het Nederlandse deel van de Waddenzee. Zeegrasvelden verlagen golfhoogtes en stroomsnelheden. Bodemdeeltjes kunnen bezinken, waardoor water helder wordt. De velden zijn van belang als kraamkamer, foerageergebied en schuilplaats voor veel diersoorten. Bovendien maken ze het mogelijk dat de Waddenzee meegroeit met de stijgende zeespiegel en zo het foerageergebied behouden blijft.

In de Achterhoek zijn twee grote herstelprojecten afgerond. Aan de zuidrand van het Korenburgerveen, met 490 hectare het grootste moeras van Oost-Nederland en één van de weinige gebieden in het land met levend hoogveen, zijn twee watergangen gedempt: de Parallelsloot en de Schaarsbeek. Hierdoor blijft water langer in de randzone van het hoogveengebied. Tevens is de voedselrijke toplaag van voormalige landbouwgronden afgegraven. Door deze maatregelen is het hoogveen beter beschermd tegen verdroging. Tegelijkertijd krijgen in de voedselarme, vochtige randzone orchideeënsoorten zoals gevlekte orchis, rietorchis en de zeldzame brede orchis betere overlevingskansen. Dat geldt ook voor zegges, blauwe knoop en, op de hogere delen, het zeldzame heidekartelblad. Daar komen weer vlinders op af, zoals de bedreigde kleine parelmoervlinder en het bont dikkopje. Ook in het nabijgelegen Wooldse Veen kwamen de herstelmaatregelen tot een afronding. Sloten zijn gedempt of ondieper gemaakt in dit relatief kleine veengebied (65 hectare), dat gekenmerkt wordt door veenputten en veendijken. Er is een foliescherm aangebracht om water vast te houden. Verder zijn er poelen gegraven en van enkele percelen is de voedselrijke bovenlaag afgegraven. Zonnedauw, lavendelheide, kleine veenbes en veenmos kunnen zich herstellen. Op de nieuw ingerichte gronden groeit inmiddels klein bronkruid en moeraskartelblad, de grauwe klauwier heeft er gebroed en de gladde slang is waargenomen.

Om het veenlandschap en de bijbehorende biodiversiteit in De Wieden te behouden zijn oude petgaten met een oppervlakte van ruim 9 hectare weer open gegraven. De bomen die uit het moerasbos zijn verwijderd zijn onder water in de Beulakerwijde verwerkt, waarmee is voorkomen dat er CO2 vrijkomt.

De Wieden bestaat voor een groot deel uit petgaten die zijn gegraven bij turfwinning. Daardoor is een uniek en karakteristiek landschap ontstaan met veel afwisseling tussen water en land. Opengemaakte petgaten groeien langzaam dicht. Eerst krijg je kraggevorming, daarna achtereenvolgens trilveen, hooiland of veenmosrietland en moerasbos. Dit hele cyclische proces kent in elk stadium bijzondere en zeldzame natuur. Door dit proces gaande te houden blijft het huidige landschap behouden. Met het openmaken van de oude petgaten start de honderdjarige cyclus opnieuw.

Na vele jaren van voorbereiding en juridische procedures is in 2021 Natuurbegraafplaats Huis ter Heide geopend. De 35 hectare wordt beheerd door Natuurbegraven Nederland (NBN) totdat de begraafplaats vol is, daarna neemt Natuurmonumenten het beheer weer over. Het jachthuis is ingericht als informatiecentrum en de werkschuur is omgebouwd tot een ceremonieruimte. Door deze samenwerking met NBN krijgt het natuurherstel op het voormalige landgoed een vervolg met bosomvorming en de realisatie van verbindingen naar nabijgelegen natuurgebieden.

In 2019 was al op landgoed Mookerheide in samenwerking met Natuurbegraven Nederland een Natuurbegraafplaats in gebruik genomen. De ten westen van Rotterdam gelegen Bonnenpolder wordt een natuur- en recreatiegebied met ruimte voor een natuurbegraafplaats.